Van voorwaardelijk naar onvoorwaardelijk terbeschikkinggesteld. Over omzettingen en hervattingen.

In Nederland kan aan individuen met een psychische stoornis die een ernstig mis-drijf hebben gepleegd, de maatregel terbeschikkingstelling (tbs) worden opgelegd. Indien de rechter deze maatregel oplegt, bestaan er twee mogelijkheden: ofwel hij legt tbs met voorwaarden op (tbs-vw), ofwel hij legt tbs met bevel tot verpleging van overheidswege op (ook wel tbs met dwangverpleging genoemd, of tbs-dwang).
Bij tbs met voorwaarden worden de tbs-gestelde voorwaarden opgelegd waaraan hij zich moet houden, bijvoorbeeld het volgen van een behandeling bij een forensisch psychiatrische polikliniek. De eerste termijn van de tbs-vw is twee jaar, waarna het verlengd kan worden, telkens met één of twee jaar, tot een maximumduur van negen jaar. De dwangverpleging wordt bij de tbs-vw voorwaardelijk opgelegd: in-dien de tbs-gestelde zich niet houdt aan de gestelde voorwaarden of als de veilig-heid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen in het geding is, kan alsnog dwangverpleging worden opgelegd. Dit wordt een omzetting genoemd.
Bij tbs-dwang verblijft de tbs-gestelde eerst een periode gedwongen in een beveiligd forensisch psychiatrisch centrum (fpc), waar hij intramuraal wordt behandeld. De eerste termijn van de tbs-dwang is twee jaar, waarna het voor onbepaalde duur verlengd kan worden, telkens met één of twee jaar. Gedurende deze behandeling gaat de tbs-gestelde met verlof, dat met geleidelijke stappen wordt opgebouwd van verlof van korte duur en met een hoge mate van beveiliging naar verlof van langere duur en met minder beveiliging. Aan het einde van het intramurale verblijf, volgt voor de meeste tbs-gestelden met tbs-dwang voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging (VB), als onderdeel van de geleidelijke invrijheidstelling. De tbs-maatregel blijft van kracht, alleen de dwangverpleging wordt voorwaardelijk beëin-digd en er worden voorwaarden aan het gedrag van de tbs-gestelde verbonden. Als de voorwaarden van de VB worden overtreden of als de veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen in het geding is, heeft de rechter de mogelijkheid de tbs-gestelde opnieuw te laten opnemen in een fpc met een tbs met dwangverpleging. Dit wordt een hervatting genoemd.
Beide perioden van tbs onder voorwaarden, tijdens tbs-vw en tijdens VB, vormen het onderwerp van het onderhavige onderzoek. De aanleiding hiervoor is de consta-tering van de DJI dat een aanzienlijk aantal tbs-gestelden te maken krijgt met een omzetting van tbs-vw naar tbs-dwang of met een hervatting van de dwangverple-ging na voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging. Omzettingen en her-vattingen zouden bovendien samenhangen met verzet tegen de behandeling en wellicht daardoor met een (extra) lange behandelduur samen gaan. Het terugdrin-gen van de behandelduur van tbs-gestelden is sinds een aantal jaar één van de speerpunten van de stakeholders in de forensische psychiatrie. Buiten deze consta-tering was weinig feitelijke en kwantitatieve informatie beschikbaar over omzettin-gen en hervattingen. Het onderhavige onderzoek heeft zich op deze lacune gericht. De prevalentie van omzettingen en hervattingen is bepaald, alsmede factoren die een rol kunnen spelen bij omzettingen en hervattingen. De verwachting was dat deze kennis zou kunnen bijdragen aan het beter afwegen van de twee modaliteiten van de tbs-maatregel, tbs met voorwaarden of tbs met dwangverpleging, bij de op-legging hiervan. Ook zou het mogelijk aanknopingspunten kunnen bieden voor de tenuitvoerlegging van de tbs-vw en de VB in de praktijk. De doelstelling van het
6 | Cahier 2017-5 Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum
onderzoek luidt: Het beschrijven en analyseren van (1) het aantal omzettingen en hervattingen, (2) de factoren die gerelateerd zijn aan omzettingen en hervattingen.